علی بن سلیمان ستراوی بحرانیبحرانی، کمال الدین علی بن سلیمان سِتراوی، عالم و فیلسوف امامی نیمه نخست قرن هفتم است. ۱ - معرفی بحرانیسید حیدر آملی او را در زمره علمایی آورده است که عرفان را برتر از دیگر راههای شناخت، شمرده‌اند. [۱]
حیدربن علی آملی، کتاب جامع الاسرار و منبع الانوار، ج۱، ص۴۹۸، چاپ هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی، تهران ۱۳۴۷/۱۹۶۹.
از زندگی او اطلاع زیادی در دست نیست، اما چنان‌که از نسبت ستراوی برمی‌آید، در شهر ستره، در یکی از جزایر کوچک بحرین، زندگی و تحصیل کرده است. تنها استاد شناخته شده او، کمال الدین احمد بن علی بن سعید بن سعادة بحرانی، همچو خود او، از متکلمان و فیلسوف امامی مذهب بود و مدفن هر دوی آنها در شهر ستره است. بحرانی از طریق این استاد، سلسله اسنادی خود را در حدیث شیعه با چهار واسطه به شیخ طوسی رسانده است. [۲]
ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، ج۱، ص۱۲، چاپ مجتبی عراقی، قم ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
وی همچنین ۲۴ پرسش درباره علم الهی به استادش عرضه داشته که پس از وفات او، آنها را همراه با پاسخهای مختصر استاد و اظهارنظرهای خود، به خواجه نصیرالدین طوسی (احتمالا" پس از عزیمت از الموت در ۶۵۴) تقدیم کرده است. اظهار نظرهای طوسی در باره این پرسش و پاسخها، امروزه در دست است. [۳]
محمدتقی دانش پژوه،ج ۳، بخش ۱، ص ۱۸۰-۱۸۱، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
[۴]
محمدتقی دانش پژوه،بخش ۴، ص ۲۵۶۱-۲۵۶۲، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
[۵]
محمد مدرسی زنجانی، سرگذشت و عقاید خواجه نصیرالدین طوسی،ص ۲۱۳-۲۱۶، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱.۱ - آثار شناخته شده بحرانیبحرانی، استاد کمال الدین میثم بن علی بحرانی (مشهور به ابن میثم بحرانی) (متوفی بعد از ۶۸۱) بود. علامة حلی آثار او را نزد فرزندش، حسین، خواند و اجازه روایت گرفت. او آثار بحرانی را نیکو شمرده و آگاهیش را به علوم عقلی و قواعد حکمی تأیید کرده است. [۶]
محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۶۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
آثار شناخته شده بحرانی عبارت است از:۱) الاشارات، درباره وجود غیب، نبوت و ولایت. ظاهراً این کتاب همان اشارات الواصلین الی علوم العمیان و تنبیهات اهل العیان من ارباب البیان است که ذیل کتاب کشف الاسرارالایمانیة و هتک اسرار الخطابیة او آمده [۷]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج ۲، ص ۹۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۸]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج ۲، ص ۹۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و (ابن) میثم بحرانی، شرحی بر آن نوشته است [۹]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج ۱۳، ص ۹۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۰]
محمدتقی مدرس رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی، ص ۲۱۴، تهران ۱۳۵۴ ش.
۲) معراج السلامة و منهاج الکرامة که در آن آرای یکی از علمای معاصر خود را، بی ذکر نام او، درباره وجود واجب الوجود شرح کرده است [۱۱]
محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ج۳، بخش ۱، ص۳۶۲.
۳) النهج المستقیم علی طریقة الحکیم که شرحی بر عینیة ابن سینا است و احتمالاً آن را به اشتباه به (ابن) میثم بحرانی نسبت داده‌اند [۱۲]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۴۲۴ـ ۴۲۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴)مفتاح الخیر فی شرح رسالة الطیر که شرحی بر دیباچة رسالة الطیر اثر عرفانی ابن سیناست [۱۳]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۳۲۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵) قصة سلامان و ابسال که منتخب روایت حنین بن اسحاق از این داستان است با برخی حذف و اضافات. این کتاب، بدون ذکر نام نویسنده، در ذیل شرح اشارات طوسی به چاپ رسیده است. [۱۴]
محمدتقی دانش پژوه، ج۳، بخش ۱، ص۲۶۰-۲۶۲، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
۲ - فهرست منابع(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) حیدربن علی آملی، کتاب جامع الاسرار و منبع الانوار، چاپ هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی، تهران ۱۳۴۷/۱۹۶۹. (۳) ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، چاپ مجتبی عراقی، قم ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱، ج ۴، ص ۱۰۱-۱۰۲. (۵) محسن امین، اعیان الشیعه، دمشق ۱۹۳۵، ج ۴۱، ص ۲۷۳. (۶) علی بن حسن بحرانی، انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء و البحرین، نجف ۱۳۷۷، ص ۶۱-۶۲. (۷) یوسف بن احمد بحرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمد صادق بحرالعلوم، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، ص ۲۵۳، ۲۶۴ـ ۲۶۵. (۸) محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، ج ۲، ص ۱۸۹. (۹) محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ج ۳. (۱۰) فهرست کتابخانة اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانة دانشگاه تهران، تهران، بخش ۱، ۱۳۳۲ ش، بخش ۴، ۱۳۳۵ ش. (۱۱) محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۲) محمدتقی مدرس رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی، تهران ۱۳۵۴ ش. (۱۳) محمد مدرسی زنجانی، سرگذشت و عقاید خواجه نصیرالدین طوسی، تهران ۱۳۶۳ ش. (۱۴) حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل، تهران ۱۳۱۸-۱۳۲۱/ ۱۹۰۰-۱۹۰۴، ج ۳، ص ۴۶۲. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «کمال الدین علی بن سلیمان ستراوی»، شماره۵۶۵. |